TRANH BỘT MÀU NHỮNG NĂM 1967 – 1980 CỦA HỌA SĨ NGUYỄN ĐĂNG PHÚ – Tạp Chí Mỹ Thuật

Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên vào đầu những năm 2000, khi tôi gặp họa sĩ Nguyễn Đặng Phú (sinh năm 1947), người có tên là “Bác Phú”. Họa sĩ nguyễn đăng phú là đồng hương – đồng nghiệp của nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Hùng (1947 – 2014) – tổng biên tập tạp chí mỹ thuật từ 2005-2009. Hơn 20 năm qua, tôi và họa sĩ gặp nhau thường xuyên tại các cuộc triển lãm tranh tại phòng trưng bày nghệ thuật 16 ngõ ngách, các cuộc họp liên tịch của Hội Mỹ thuật Việt Nam, và thỉnh thoảng trên vỉa hè các phố ven hồ Hoàn Kiếm. Hai chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện thân mật hơn.

Bẵng đi mấy năm gần đây, trong một lần gặp ở triển lãm tranh, tôi gặp lại ông và hết sức ngạc nhiên thấy ông thật là khác. Một người đàn ông có vóc dáng cao to, khuôn mặt chữ điền vuông vức, dáng đi nhanh nhẹn, dứt khoát nay ở trong trong dáng vẻ của một người rất ốm. Hỏi thăm mới biết ông mắc một bệnh khá nan y… Tôi vẫn thường được xem tranh của ông trong những triển lãm thường niên của Hội Mỹ thuật tổ chức. Trên giá sách của tôi, có vài cuốn sách in các tác phẩm của ông. Năm ngoái, ông còn đến tận tòa soạn Tạp chí ở Hàm Long tặng tôi 2 cuốn sách mới in xong. Tập hợp trong đó là “chủ đề tre” và những minh họa của ông. Chỉ cần lật giở vài trang, thoáng nhìn thôi đã thấy phong cách Nguyễn Đăng Phú không thể lẫn vào đâu được. Và lâu nay, tôi cứ yên tâm trong một hình ảnh về hội họa Nguyễn Đăng Phú là như thế, đậm chất “công nghiệp” và “minh họa” như những gì ông vẫn sáng tác hàng ngày.

Tham gia triển lãm “Some Gouaches 1967-1980” tại phòng 16 ngoại quy vào tháng 4 năm 2021, nhận thức của tôi về “công nghiệp” nguyễn đăng phú đã thay đổi …

Hơn 40 bức tranh với chất liệu bột màu được ông vẽ trong hơn 20 năm, thập niên 60,70,80… Quãng thời gian ấy so với đời người không dài, không ngắn, nhưng nó lại là thời trẻ trung nhiệt huyết của một anh thanh niên vừa mới lớn, đang học tập, rèn luyện, công tác, xây dựng sự nghiệp. Do hoàn cảnh đất nước chiến tranh, nhiều gian khó, vất vả nhưng chính những điều ấy lại có ý nghĩa lớn lao, tạo nên những con người với những suy nghĩ, hành động, sáng tạo rất trong lành và lương thiện. Những vất vả gian khó trong chiến tranh, trong lao động đều láp lánh ánh sáng của thiện lương. Hội họa Nguyễn Đăng Phú thời kỳ đó là như thế.

Có thể nói, những bức tranh của anh thời kỳ này gợi rất nhiều hoài niệm, ký ức và cảm xúc về thời kỳ bao cấp khó khăn. Cái nhìn của người nghệ sĩ về thời đại thật nhẹ nhàng và đáng yêu. Những bức tranh miêu tả cảnh lao động như nhà máy, công trường, đồng ruộng có liên quan mật thiết đến cuộc sống thường ngày của người họa sĩ nên thường được sáng tạo. Đặc biệt, anh vẽ Cảng Hải Phòng về đêm rất đẹp. Những bức tranh vẽ cảnh đêm của ông có hình dáng hiện thực, màu sắc tươi sáng và lung linh rực rỡ, tạo cho người nhìn một vẻ đẹp giản dị và tinh tế. Đặc biệt, những bức vẽ khói bụi bâng khuâng của anh gần với lối viết của chủ nhân, đẹp và xúc động.

Chúng ta thường biết họa sĩ Nguyễn Đăng Phú thường với biệt danh “Phú tre” cùng những bức vẽ tút tát hiện đại phong cách Paul Klee, họa sĩ Đức gốc Thụy Sỹ (1879-1940). Nếu chỉ xem Nguyễn Đăng Phú của thời hiện tại với tranh minh họa bạn khó có thể hình dung một Nguyễn Đăng Phú đã vẽ hiện thực tinh tế, sinh động nhường ấy. Chất liệu bột màu dường như là một thế mạnh tiềm ẩn của riêng ông. Sự thiếu thốn về chất liệu sơn dầu, sự tiện lợi của bột màu đã khiến ông vô hình chung được thể hiện ưu thế sáng tạo.

Những bức tranh bằng bột màu của họa sĩ Nguyễn Đăng Phú như một sợi dây gắn kết, tiếp nối sự liên tục về mặt hình ảnh trong nghệ thuật của ông. Nó giải thích rõ ràng nhất cho các công trình hiện đại. Ngôn ngữ ẩn dụ, nếu nó bắt nguồn từ thực tế cơ bản, sẽ có tiếng nói thuyết phục hơn khi được dịch sang các ngôn ngữ hiện đại không chính thức trong tương lai.

Có thể nói, hơn 40 bức tranh bột màu giai đoạn 1967 -1980 là những tác phẩm rất giá trị trong sự nghiệp sáng tác của ông. Nó thuyết phục hơn rất nhiều những sáng tác mà người ta thường thấy ở ông. Vẻ đẹp giản dị, chân thành, trong sáng trong các bức tranh bột màu thời kỳ này của ông đã khiến lòng người xem chùng đi, lắng lại. Những bức tranh vẽ về đêm chắc chắn là một đỉnh cao trong sự nghiệp của ông. Họa sĩ Nguyễn Đăng Phú là người con của đất cảng Hải Phòng. Những bức tranh đầy tình cảm ông dành cho Hải Phòng như một lời tri ân, yêu mến với nơi chôn nhau, cắt rốn…

Thái tử